Ministerstwo Klimatu i Środowiska opracowało projekt ustawy o zmianie ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych oraz niektórych innych ustaw, który w zakresie swojej regulacji, transponuje do polskiego prawa Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1161 z dnia 20 czerwca 2019 r. zmieniającą dyrektywę 2009/33/WE w sprawie promowania ekologicznie czystych i energooszczędnych pojazdów transportu drogowego oraz Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/944 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej oraz zmieniającą dyrektywę 2012/27/UE, w kwestiach związanych z budową stacji ładowania przez operatora systemu dystrybucyjnego.

Jak wskazuje uzasadnienie projektu, nowelizacja wychodzi naprzeciw oczekiwaniom społecznym i stanowi odpowiedź na liczne postulaty i uwagi zgłaszane do treści dotychczasowej ustawy. Nadrzędnym celem regulacji jest przyczynienie się do neutralności klimatycznej transportu oraz zwiększenie poziomu ekologii tego sektora. Nowe przepisy mają również dostosować ustawę do założeń zawartych w ogłoszonej przez Ministra Klimatu i Środowiska „Dziesiątce dla elektromobilności”. Wsparcie rozwoju elektromobilności oraz infrastruktury paliw alternatywnych ma przyczynić się do zachęcenia konsumentów (i nie tylko) do zakupu pojazdów z alternatywnym napędem.

Projekt przewiduje doprecyzowanie definicji legalnych zawartych w katalogu w art. 2 ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych, takich jak m.in. autobus niskoemisyjny, pojazd napędzany gazem ziemnym, stacja ładowania, a także dodaje nowe, kluczowe
z punktu widzenia wyznaczenia ram przedmiotowych zmian definicje, np. dwukierunkowego punktu ładowania, operatora stacji wodoru, punktu tankowania wodoru, stacji tankowania wodoru, usługi współdzielenia, zamawiającego, czy wodoru.

Określone zostały zasady tworzenia i operowania przez operatora systemu dystrybucyjnego (OSD) stacji ładowania pojazdów. Zgodnie z Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady Europy (UE) 2019/944, OSD co do zasady nie może być właścicielem, posiadać ani budować stacji, co ma zapobiegać wykorzystywaniu przez operatora swojej uprzywilejowanej sytuacji. Projekt wdraża procedurę przetargową z dyrektywy, która pozwala w drodze wyjątku na takie działania.

Nowelizacja przewiduje ułatwienie rozliczanie kosztów zużycia oraz dystrybucji energii. W przypadku, gdy podmiot będzie posiadał dwa punkty przyłączenia do sieci (energię w lokalu mieszkalnym oraz indywidualny punkt ładowania przypisany do miejsca postojowego) będzie mógł zawrzeć z przedsiębiorstwem energetycznym kompleksową umowę i otrzymywać tylko jedną fakturę rozliczeniową, która uwzględni obydwa punkty przyłączeniowe. Kolejnym ułatwieniem dla właścicieli pojazdów niskoemisyjnych byłoby zapewnienie dostępu do ogólnodostępnych stacji ładowania na zasadach równoprawnego traktowania w przypadku wykupienia abonamentu na usługę ładowania u jednego operatora.

Jedną z kluczowych zmian proponowanych w ustawie z dnia 11 stycznia 2018 r. o elektromobilności i paliwach alternatywnych jest zmiana zasad tworzenia stref czystego transportu. Obecnie takie strefy mogą wprowadzić gminy liczące powyżej 100 tys. mieszkańców, jednak samorządy nie korzystają z takiej możliwości. Z tego też powodu oraz ze względu na dużą emisję zanieczyszczeń powietrza projekt przewiduje obligatoryjne tworzenie stref czystego transportu w takich gminach. Strefy będą mogły być wprowadzone także we wszystkich miastach, niezależnie od liczby mieszkańców, co przewidywała pierwotna wersja projektu ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych.

W zależności od normy emisji spalin na terenach objętych strefą czystego transportu gminy będą mogły wprowadzać ograniczenia w ruchu pojazdów, w tym docelowo umożliwiać wjazd tylko pojazdom niskoemisyjnym. Decydując się na taki krok, samorząd byłby również zobligowany do zapewnienia miejsc postojowych dla pojazdów, które nie posiadają uprawnień do wjazdu do strefy, a także rozszerzenie transportu miejskiego na terenie objętym strefą. Konieczne będzie także stworzenie systemu identyfikacji takich pojazdów, które powinny mieć odpowiednie oznaczenia, zróżnicowane ze względu na sposób napędu i jednoznacznie wskazujące na uprawnienie do poruszania się po strefie. Oznakowaniem ma być nalepka wydawana przez diagnostę w stacji kontroli pojazdów za opłatą w maksymalnej wysokości 5 zł, umieszczana na przedniej szybie pojazdu w dolnym rogu po lewej stronie. Rada gminy, w uchwale ustanawiającej strefę czystego transportu, będzie mogła dopuścić poruszanie się po strefie czystego transportu w okresie nie dłuższym niż 3 lata od dnia przyjęcia uchwały pojazdów innych niż uprawnione pod warunkiem uiszczenia opłaty (nie wyższej niż 2,50 zł za godzinę, w formie opłaty abonamentowej, zryczałtowanej lub jednorazowej).

Na chwilę obecną projekt dopuszcza możliwość wjazdu do stref pojazdów spalinowych z normą Euro4 i nowszą. Norma Euro4 została wprowadzona 16 lat temu, a tym samym także takie pojazdy będą uznawane za “czyste”. Co więcej w ustawie zapisano, że wjazd do stref będą miały także starsze pojazdy, o ile są napędzane LPG, co do którego właściwości ekologicznych w połączeniu ze starym silnikiem można mieć pewne wątpliwości.

Projektowane przepisy nie zmieniają zasad wjazdu do stref ich mieszkańców, zakładają natomiast rozszerzenie katalogu pojazdów uprawnionych do wjazdu do strefy czystego transportu o pojazdy: użytkowane przez osoby, których celem wjazdu do strefy jest pomoc innym osobom w niezbędnych sprawach życia codziennego oraz należące do mikro i małych przedsiębiorców prowadzących działalność na terenie strefy.

Projekt przewiduje procedurę dotyczącą instalacji punktów ładowania pojazdów w budynkach mieszkalnych wielorodzinnych, w których liczba lokali wyodrębnionych i niewyodrębnionych jest większa niż 3. Punkt ładowania ma być instalowany i eksploatowany po uzyskaniu zgody wydawanej na wniosek osoby posiadającej tytuł prawny do lokalu w tym budynku i stanowisko postojowe do wyłącznego użytku. Wniosek miałby być składany do zarządcy nieruchomości, a w przypadku, gdy nie został on wyznaczony, do zarządu wspólnoty lub spółdzielni lub do osoby sprawującej zarząd nad nieruchomością, której wniosek dotyczy i rozpatrzony w terminie 60 dni od dnia jego złożenia. Uregulowane są także kwestie dotyczące kosztów i odmowy realizacji instalacji.

W celu ułatwienia uzyskania zgody na instalację punktu ładowania na parkingach wielostanowiskowych we wspólnotach lub spółdzielniach mieszkaniowych projekt przewiduje nowelizację ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali poprzez wskazanie czynności zwykłego zarządu jako w szczególności: udzielenie zgody na instalację na nieruchomości wspólnej i użytkowanie punktów ładowania o mocy mniejszej lub równej 7,4 kW, a także zlecenie sporządzenia ekspertyzy w trybie nowododanego do ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane art. 62b przewidującego sprawdzanie istniejących punktów ładowania oraz mocy przyłączeniowej budynku w ramach obowiązkowego badania instalacji elektrycznej.

W celu zwiększenia bezpieczeństwa stacji ładowania, punktów ładowania stanowiących element infrastruktury ładowania drogowego transportu publicznego, stacji gazu ziemnego i stacji tankowania wodoru projekt przewiduje przyznanie Urzędowi Dozoru Technicznego wyraźnych uprawnień kontrolnych w zakresie ich bezpiecznej eksploatacji i spełniania wymagań określonych w przepisach wykonawczych do ustawy. Obecnie możliwe jest jedynie badanie tych obiektów na wniosek i w ściśle określonych przypadkach. Po wejściu w życie nowych regulacji Prezes UDT będzie uprawniony do przeprowadzenia kontroli w przypadku podejrzenia wystąpienia zagrożenia dla bezpieczeństwa użytkowników, a także niedopełnienia obowiązku polegającego na wystąpieniu o nadanie numeru EIPA (Ewidencji Infrastruktury Paliw Alternatywnych).

Kolejną kluczową zmianą ma być zwolnienie od opłat za przejazdy po drogach krajowych autobusów zeroemisyjnych, pojazdów elektrycznych, napędzanych gazem ziemnym, a także wodorem, których dopuszczalna masa całkowita przekracza 3,5 tony. Jak wskazuje uzasadnienie projektu, uprzywilejowanie transportu niskoemisyjnego ma zachęcić do wymiany floty firm transportowych na bardziej ekologiczną i przyjazną środowisku. Zwolnienie ma obowiązywać do dnia 31 grudnia 2030 r. W celu promocji pojazdów niskoemisyjnych przewidziano także korzystniejsze w stosunku do zasad dotyczących pojazdów z tradycyjnym napędem zasady amortyzacji pojazdów niskoemisyjnych.

Pojazdy używane w ramach usługi współdzielenia, czyli tzw. carsharingu to system krótkoterminowego najmu pojazdów samochodowych przy pomocy platform i aplikacji, który zdobywa coraz większą popularność w Polsce, co nie uszło uwadze ustawodawcy, który
w projekcie przewidział szereg zachęt zarówno dla użytkowników, jak i operatorów zajmujących się świadczeniem takich usług, m.in. zwolnienie od opłat za przejazdy po drogach krajowych, zwolnienie z obowiązku opłaty za parkowanie w przestrzeni miejskiej oraz możliwość poruszania się po buspasach.

Projekt jest obecnie na etapie opiniowania. Proponowana data wejścia w życie projektowanej ustawy to 14 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem m.in. art. 1 pkt 1 dotyczącego ułatwień w wyznaczaniu pasów ruchu, czy art. 1 pkt 16 ustanawiającego obowiązek ustanawiania stref czystego transportu.